Toen mijn vader overleed, zei mijn moeder dat zijn graf onderhoudsvrij moest worden. Ze had geen zin om elke keer naar het graf te moeten. Daar zou ze niets meer vinden, zo vond ze. Wat dat betreft lijk ik op mijn moeder, want toen de steen er eenmaal op lag, ben ik er nooit meer geweest.
Hoe anders is mijn moeders buurvrouw. Haar man overleed een maand na mijn vader, maar zij gaat elke week naar het graf om nog even met haar man te praten, want daar wordt ze rustig van. Zo ziet u, we herdenken allemaal op onze eigen manier. Hierin bestaat geen goed of fout, maar alleen wat je gevoel je ingeeft.
Steeds meer zoeken mensen elkaar op in een gezamenlijke stille tocht of op Lichtjes-dag. Mensen hebben behoefte aan saamhorigheid als zij verdriet hebben. Op 4 mei zoeken we elkaar ook op. Ieder jaar komen we overal in het land samen en herdenken we als volk weer de gevallenen die streden voor onze vrijheid. Samen en saamhorig. Dat geeft troost.
Zo herinneren we ook onze dierbare, onze partner. We staan even stil bij hoe hij of zij was, om daarna ook weer door te gaan en onze weg te vinden zonder onze geliefde. De één heeft daar meer tijd voor nodig dan de ander. Zo voelde een moeder zich na jaren nog geclaimd door haar dochter, omdat die vond dat moeder op de sterfdag van vader thuis moest zijn. Moeder wilde die sterfdag vergeten, omdat zij haar man in haar hart met zich meedroeg en daarvoor niet persé thuis hoefde te zijn. Maar de dochter dacht dat zij haar moeder hielp door haar vader juist op die dag te herdenken.
Het is belangrijk om van elkaar te weten hoe de ander zich voelt. Alleen dan kun je elkaar de ruimte geven om op je eigen manier, in je eigen tempo de balans in je leven terug te vinden. Zonder je geliefde tekort te doen. En mijn moeder heeft haar balans gevonden, hoor. Ondanks dat ze er “niets te zoeken heeft”, gaat ze af en toe toch even naar het graf. “Het moet immers wel netjes zijn.”
